Fueddus malus

TED foto artistica palcoscenico con scritta tedIn dii de oi a is fillus nostrus ddus pesaus fueddendiddus in italianu. S’italianu si parit prus bellu e fintzas prus civili, de su sardu eus scarèsciu sa parti prus bella, si funt abarraus e s’arragodaus totu is fueddus malus e cuddus po cosas malas, naraus barrosu e maladitu, fintzas fueddendi in italianu, ma non naraus garbosu o diciosa. De su sardu, de s’arrogheddu sempri prus piticu chi cumprendeus, si ndi bregungiaus, si parit antigu e a dda nai totu si pentzaus chi non serbit, ca est po gentixedda de pagu contu, ca po andai innantis in sa vida ita ti ndi fais de su sardu? imparadì s’ingresu! Pagu diis a oi apu intèndiu unu picciocheddu nendi a su babbu:’Cee o pa la che sei grezzo parlando il sardo’ e su bellu est ca issu si creiat de essi fueddendi italianu. Mischinu de issu. Seus sperdendi su sardu e, non totus ma su prus, fadeus arriri fueddendi s’italianu e non si ndi acataus, antzis, creeus de essi bravus meda, cantu bortas dd’apu a ai intendia sa cantzonedda ca ‘in sardegna si parla l’italiano vero, perfetto, da vocabolario‘, ddu naràt fintzas Calvino. Floriano Calvino, su fradi de Italo, ddu naràt ca fut berus e beridadi, fut berus candu in sardìnnia ddoi fiat su bilinguismu, insaras chi fueddàt in italianu fueddàt una lìngua imparada in scola e in is libùrus, una lìngua literaria. Oi no est prus aici, oi non teneus duas lìnguas, teneus un amesturu e su chi non cumprendeus est ca perdendi su sardu seus perdendi s’italianu puru. S’italianu standard, cussu chi si studiàt in scola, cussu chi serbit po traballai e po andai innantis in sa vida, comenti narat cuddu, funt in pagus is chi ddu cumprendint e po si ndi acatai bastat a castiai ita ndi bessit de totu is istatìsticas de livellu de istrutzioni, de test pisa e invalsi, de ‘dispersione scolastica’. S’italianu scritu in is libùrus de scola est diferenti meda de su chi fueddant is piciocheddus. ”O prof fa a farlo domani il compito, dai prof! non tolga scuse” Custus malassortaus de piciocheddus fueddant una lìngua chi no est sardu e no est italianu e candu ligint in is libùrus, o in su web puru, non nci cumprendint nudda. Iat a essi stètiu mellus meda a ndi ddus pesai bilinguis, sardu e italianu, duas linguas differentis. Depeus torrai a su bilinguimu, depeus torrai a su sardu. In custu vìdeo su Professori Gianni Loy si contat comenti est arranesciu a pesai su fillu in sardu, contras o in faci a su spantu de totus.
De cantu tempus est ca no intendeis unu pipiu fueddendi in sardu?

4 Risposte a “Fueddus malus”

  1. Su problema mannu est chi a nosus e totu s’anti pesau chistionendi s’italianu. E si scit, est diffitzili a chistionai una lingua chi non est cussa ca tui usas po pentzai.
    In prus oi non ddoi est occasioni per chistionai su sardu. Est berus, ci funti medas logus, associatzionis aundi si podit chistionai sa lingua nosta, ma abarrant confinadas in issas e totu.
    In Casteddu non ddoi est prus casi nisciunus chi chistionat o fintzas cumprendit su sardu, e in is biddas sa situazioni non est meda mellus.
    Po cantu apu podiu bi deu, sceti in sa zona de su nuoresu sa genti chistionat ancora su sardu.
    Seu stetiu meda bortas in Orosei e ingunis casi totus chistionant in sardu. Seu abarrau cuntentu intendendi is amigus mius chistionendi cun is fillus, mancai deu non cumprendia totus is fueddus.
    Ingunis ddoi est ancora unu bilinguismu perfetu, is pipius passant de s’italianu a su sardu a secundu de sa persona chi tenint ananti.
    Ma po cantu ancora, fintzas ingunis, is cosas ant’a abarrai aici? Non creu po meda.

  2. Tratto da Sa limba est s’istoria de su mundu
    (Franziscu Masala)

    A sos tempos de sa pizzinnia, in bidda, totus chistionaiamus in limba sarda. In domos nostras no si faeddaiat atera limba. E deo, in sa limba nadia, cominzei a connoschere totu sas cosas de su mundu.
    Ma, a sos ses annos, intrei in prima elementare e su mastru de iscola proibeit, a mie e a sos fedales mios, de faeddare in s’unica limba chi connoschiamus: depiamus chistionare in limba italiana, “la lingua della patria”, nos nareit, seriu-seriu, su mastru de iscola.
    Noi no connoschiamus sa limba italiana e, pro cussu, nos istaiamus mudos de fronte a su mastru ma, tra nois, sighemus a faeddare in sa limba de mama. Su mastru, cando nos intendiat alleghende in sardu, nos daiat ses azotadas subra sas manos, tres po donzi manu. E, tando, istaiamus mudos puru tra nois.
    Gai, totus sos pizzinnos de idda, intraiant in iscola abbistos e allirgos e nde bessiant tontos e caritristos. Pro cussu, como chi so bezzu, s’idea mia est custa: de azotare subra sas manos a totus sos italianos chi no faeddant sa limba sarda.

  3. Lettera n° 23 : 26 marzo 1927 : a Teresina
    Franco mi pare molto vispo e intelligente: penso che parli già correntemente. In che lingua parla? Spero che lo lascerete parlare in sardo e non gli darete dei dispiaceri a questo proposito. È stato un errore, per me, non aver lasciato che Edmea, da bambinetta, parlasse liberamente in sardo. Ciò ha nociuto alla sua formazione intellettuale e ha messo una camicia di forza alla sua fantasia. Non devi fare questo errore coi tuoi bambini. Intanto il sardo non è un dialetto, ma una lingua a sé, quantunque non abbia una grande letteratura, ed è bene che i bambini imparino piú lingue, se è possibile. Poi, l’italiano, che voi gli insegnerete, sarà una lingua povera, monca, fatta solo di quelle poche frasi e parole delle vostre conversazioni con lui, puramente infantile; egli non avrà contatto con l’ambiente generale e finirà con l’apprendere due gerghi e nessuna lingua: un gergo italiano per la conversazione ufficiale con voi e un gergo sardo, appreso a pezzi e bocconi, per parlare con gli altri bambini e con la gente che incontra per la strada o in piazza. Ti raccomando, proprio di cuore, di non commettere un tale errore e di lasciare che i tuoi bambini succhino tutto il sardismo che vogliono e si sviluppino spontaneamente nell’ambiente naturale in cui sono nati: ciò non sarà un impaccio per il loro avvenire, tutt’altro“.
    Antonio Gramsci in Lettera n° 23 : 26 marzo 1927 : a Teresina

I commenti sono chiusi.