Fueddai in sardu: si tocat a torrai a imparai

A scriri in sardu non est di W. Trusz, J. Dombrowicki, Radio i telewizja w domu, Wydawnictwo Komunikacyjne, Warszawa 1958fícili, comenti apu nau meda bortas bastat a si ddu imparai, ma a fueddai in sardu de chistionis chi intendeus e fadeus sèmpiri in italianu podit essi matanosu meda ca, a bortas, is fueddus non bessint.

No est curpa de su sardu, ma de is sardus. Fintzas a candu no ddu at a essi sa moda de fueddai in sardu de dònnia chistioni sa cosa no at a mudai. Teneus sa lìngua firma de cincuanta annus, firma de candu eus cumentzau a ascurtai arradiu e televisioni e a ligi giorronalis in italianu sceti. Si seus fatus bravus in italianu, non totus po sa beridadi, ma eus frenau su sardu.

Is línguas, si funt fueddadas, cambiànt dónnia dii. Is chi non càmbiant funt is línguas mortas e su sardu chi non est mortu, mischinu, pagu beni istat. In prus nci est de nai ca in is úrtimus cincuanta annus su mundu at connotu unu progressu mai biu prima, svilupu ténnicu, scientíficu, sotziali e is línguas ant acumpangiau custu svilupu.
In dónnia língua funt nàscius fueddus nous, is fueddus bècius ant alladiau su sentidu o ant pigau sentidu nou, dónnia língua at imperau e imperat, a manera diferenti is fueddus po ndi torrai sa manera diferenti de biri su mundu chi sa genti s’est fata. Tanti po ndi nai una, oindii teneus, o iaus a bolli, sa paridadi intra mascus e feminas e is línguas si funt fatas gender-inclusive, dónnia língua at tentu custu problema, labai custu vídeo po cumprendi comenti est mudau s’ingresu po essi gender-inclusive. E su sardu? Su sardu no est mudau ca is sardus fiant ocupaus a fueddai in italianu, teniant su disígiu de essi gender-inclusive, ma ddu teniant in italianu. Su sardu no at fatu nasci fueddus nous ca po is cosa noas eus sèmpiri acetau, cun tanti prexu, su fueddu italianu. Is sardus studiaus, po su prus, no si funt mai postus a fueddai e a scriri in sardu de s’arti insoru e duncas totus is arti noas non ant svilupau cussa microlìngua chi dónnia arti tenit in dónnia lìngua.

Teneus unu muntoni de traballu de fai, ma sa cosa prus de importu est a fueddai in sardu de dònnia chistioni, ma non podeus essi lassaus solus, si serbint televisionis e arradius in sardu sceti. Televisioni e arradiu chi torrint a imparai su sardu a is sardus imperendi una lìngua chi pischit de dònnia fueddada sarda, chi torrit a bogai a pillu totus is fueddus chi si seus scarèscius, chi boghit fueddus nous fatus a sa moda sarda candu serbint, chi arrespetit is pronúntzias diferentis de su sardu.
Si podit fai? Certu ca si podit fai. Yes we can! Bastat a ddu bolli.
Teneus abisongiu de su sardu fueddau, si amancat su sardu fueddau, serbit innantis de is lìburus e de su sardu scritu, ca tocat a torrai a fai sa comunidadi de is chistionadoris in sardu e po custu serbit puru, e de pressi, sa scola materna bilingua.
Abellu abellu chi su sardu s’at torrai a fueddai dònnia dii, e de totus, sa língua at torrai bia e forti.
Augúrius bellus a totus.